تحلیل تطبیقی نقش ترکیه و عربستان سعودی در رشد افراط‌گرایی تکفیری در آسیای مرکزی پس از 1991

هدف: این نوشتار در نظر دارد نقش کشور جمهوری ترکیه با ایدئولوژی سکولار و کشور پادشاهی عربستان سعودی با ایدئولوژی وهابیت را در تولید و تشدید افراط­گرایی تکفیری در آسیای مرکزی پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی در سال‌های پس از 1991 بررسی و تبیین نماید. روش: روش تحقیق مقاله حاضر توصیفی-تحلیلی و مطالعه موضوع به صورت تطبیقی در چارچوب نظریه «مجموعه امنیتی» باری بوزان است. اطلاعات لازم با استفاده از شیوه کتابخانه­ای و با مراجعه به کتاب­ها، مقالات، و نشریات داخلی و خارجی گرد­آوری شده است. یافته­ها: یافته­ها نشان می­دهد که قطبش(قطب­گرایی) رقابتی ترکیه و عربستان سعودی به انحای مختلفی خود را در آسیای مرکزی نشان داده است. ترک­ها در چارچوب پان­ترکیسم، گولنیسم را ترویج کرده­اند و سعودی­ها در چارچوب دیپلماسی عمومی ایدئولوژی وهابیت را در منطقه گسترش داده­اند. نتیجه­گیری: آسیای مرکزی به عنوان یک مجموعه امنیتی پس از فروپاشی شوروی در معرض رقابت قدرت­های بزرگ و منطقه­ای قرار گرفته است و این قدرت­ها به انحای مختلفی در امنیتی­شدن منطقه موثر بوده­اند. ترکیه و عربستان سعودی به عنوان دو قطب مهم جهان اسلام گسل­های بنیادگرایی در این منطقه را تحریک نموده و تامین منافعشان را در دامن­زدن به افراط­گرایی دیده­اند. رقابت­ ایدئولوژیک دو کشور تفاوت­هایی را در نقش، سطح، هدف، راهبرد و ثمره ایجاد نموده است. ترک­ها و سعودی­ها هرچند متفاوت عمل کرده­اند، اما نتیجه کار ایشان در تشدید افراط­گرایی تکفیری در آسیای مرکزی مشابهت داشته است.